Πρόβα μεταδημοκρατίας στην Αριστερά;

Η μεταδημοκρατία θα καταπιεί και τον ΣΥΡΙΖΑ;      #3οΣυνέδριοΣΥΡΙΖΑ

Γιώργος Παπασπυρόπουλος

Ζούμε δύσκολες εποχές.

Ο καπιταλισμός ανασταίνεται διαρκώς εκεί που έμοιαζε να βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην εκάστοτε τελευταία του κρίση – απέδειξε ότι μπορεί να γίνει ψηφιακός, πράσινος, πανδημικός, κρατικός... ακόμη και αριστερός. Είναι ένα σύστημα ριζωμένο και ανθεκτικό και στον ορίζοντα δεν φαίνεται καμία «νομοτελειακή» πτώση του ούτε κάποια συνεκτική εναλλακτική πρόταση πέραν της  Αποανάπτυξης που όμως συγκροτείται για την ώρα μόνον ιδεολογικά και όχι πολιτικά ή κινηματικά Κατά τα άλλα μόνο προτάσεις διαχείρισής του καπιταλισμού αναδύονται από τους χώρους της σοσιαλδημοκρατίας και των πρασίνων.

Ο σοσιαλισμός ψάχνει ακόμη τα βήματά του εντός, εκτός και επί τα αυτά τού «συστήματος», σέρνοντας πάντα μαζί του την αποτυχία του σοβιετικού «υπαρκτού», τώρα στα σκοτεινά σοκάκια του νικηφόρου "μονοκομματικού κρατικού καπιταλισμού" του κινεζικού κομμουνισμού.

Η παγκόσμια εικόνα μέσα στην παγκοσμιοποίηση δεν είναι εικόνα τάξης αλλά χάους. Η διαχείριση της παγκοσμιοποίησης αποδεικνύεται μια χίμαιρα αισιόδοξων μελετητών. Η «μεγάλη αναταραχή» επιμένει ως η κανονικότητα του πλανήτη. Δεν αποτελεί όμως και «θαυμάσια κατάσταση» όπως προέβλεπαν οι αντισυστημικοί αριστεροί τα τελευταία πενήντα χρόνια. Γιατί;

Γιατί υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό σε όλα αυτά που συμβαίνουν τελευταία, ένα δυστοπικό και δυσοίωνο χαρακτηριστικό που όλο και δυναμώνει το εκνευριστικό σήμα του μέσα στην φασαρία της ιδεολογικοκοινωνικής σύγχυσης: ο βόμβος της μεταδημοκρατίας...

Η Μεταδημοκρατία σήμερα στον κόσμο

Στην Κίνα προφανέστατα δεν χρειάζονται τη δημοκρατία. Ούτε καν ως μεταρρύθμιση. Το οικονομικό τους “θαύμα” περιέχει μπόλικη δικτατορία και αυταρχισμό, καταπίεση κάθε είδους μειονοτήτων, ασφυκτική, ψηφιακή πια, παρακολούθηση των πολιτών, γκρίζο δικτατορικό “κομμουνισμό” διάσπαρτο με, επίσης δικτατορικές, ζώνες άγριου νεοφιλελευθερισμού.

Τελευταία όμως η δημοκρατία δείχνει να μην χρειάζεται και στους φιλελεύθερους αστούς και σε εκείνες τις φιλελεύθερες κοινωνίες που την διατράνωναν διαχρονικά σε όλες τους τις διακηρύξεις ως την θεμέλια διαφορά τους από τα αυταρχικά καθεστώτα του τρίτου κόσμου και του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Και δεν μιλάμε εδώ για την Ρωσία που ως μια πραγματική εξαίρεση στον κόσμο δεν διαθέτει κανένα σχεδόν δείγμα δημοκρατικής ιστορικής περιόδου. 

Μιλάμε για τα Ευρωπαϊκά αστικά συνταγματικά κράτη: αυταρχικές διατάξεις πυκνώνουν παντού και προκαλούν κινηματικά ξεσπάσματα, ο ορμπανισμός καλπάζει, το πολωνικό παράδειγμα αντέχει και προκαλεί, ο Μακρόν της πέμπτης δημοκρατίας χτυπά τον λαό του –όχι φιλικά στην πλάτη- κάθε σαββατοκύριακο αλλάζοντας τους νόμους επί το αυταρχικότερον .

Η Μεταδημοκρατία σήμερα στα κόμματα

Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα έχουν από καιρό πάρει διαζύγιο με την πολλή δημοκρατία υιοθετώντας χωρίς αιδώ την αστική αρχηγική κοινοβουλευτική κουλτούρα στη θέση των «αχρείαστων» συμμετοχικών δημοκρατικών διαδικασιών.

Αλλά και η σημερινή αριστερά των ελεύθερων απόψεων συνεχίζει να κλυδωνίζεται ανάμεσα στην επιστροφή σε ένα υπόρρητο λενινιστικό πρότυπο και την γοητεία της κεντροαριστερής κανονικοποίησης. 

Ειδικά η τελευταία περίπτωση αφορά αριστερά κόμματα που κυβερνώντας διαλύονται μέσα σε μια θολή υπαρξιακή κατάσταση διλημματικού τύπου: πχ πρόγραμμα συμμετοχής στην διακυβέρνηση ή συμμετοχής στα διεκδικητικά κινήματα; Κι όταν συγκυβερνούν ακόμη, δεν ξέρουν πως να αντιμετωπίσουν τα κινήματα που τα οδήγησαν εκεί που βρίσκονται...

Ο αριστερός μεταρρυθμισμός δεν έχει βρει ακόμη την φιλοσοφική και πολιτική του θεμελίωση ως ρεαλιστικής αριστερής πολιτικής μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα. Πολιτική που κεφαλαιοποιεί την κινηματική δυναμική και την αποτυπώνει σε προοδευτική θέσμιση κανόνων, νόμων και συνταγματικών παραδόσεων που θωρακίζουν δικαιώματα και κοινωνική πρόοδο.

Το κοινοβουλευτικό σύστημα και η συμμετοχικότητα

Το κοινοβουλευτικό σύστημα μας περιέχει πλέον όλους και όλες, δεξιούς και αριστερές. Το αντίπαλο δέος δεν είναι κάποιο σοσιαλιστικό σύστημα που παραμένει ουτοπία αλλά μια σειρά καθεστώτων αυταρχικής διαβάθμισης από τυπικά κοινοβουλευτικών έως καθαρά δικτατορικών.

Το κοινοβουλευτικό σύστημα που ζούμε αντέχει πολύ συγκεκριμένα πράγματα: αντέχει μια σχετικά προοδευτική διακυβέρνηση, αντέχει δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, αντέχει πράσινη διαχείριση κάποιων σταθερών του παραγωγικού συστήματος. Αλλά ως εκεί.

Ως εκεί που η κοινωνία παραμένει κοινωνία του κέρδους, ταξική κοινωνία του συμφέροντος, κοινωνία μοιρασμένη ανάμεσα στις ελιτ και την συντριπτική μάζα των εργαζομένων. Πράγμα που γνωρίζει άριστα η ενσωματωμένη σοσιαλδημοκρατία μετά από δεκαετίες στην διακυβέρνηση δεκάδων ευρωπαϊκών χωρών αλλά και μέρος των πρασίνων σε περιφερειακές και τώρα και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας.

Η κοινωνία της ισότητας παραμένει στο φαντασιακό των ανθρώπων ως έκφραση μιας ριζικής ανάγκης. Και οι αγώνες ξεσπούν συνεχώς με ένα αίτημα, το ίδιο για αιώνες: περισσότερη ελευθερία, περισσότερα δικαιώματα, πιο δίκαιο τίμημα για την προσφερόμενη εργασία – δηλαδή δικαιοσύνη, σήμερα κοινωνική και κλιματική. 

Το ανησυχητικό φαινόμενο που αναδύεται μέσα στις τάξεις των προοδευτικών κομμάτων, εκείνων που διακηρύσσουν την συμπόρευσή τους με τους αγώνες του λαού και ως σκοπό τους την εκπροσώπηση και μέσω αυτής την εκπλήρωση των πόθων του, είναι ότι μειώνεται η συμμετοχή των ενδιαφερομένων στις αποφάσεις και αυξάνονται οι τεχνικές υποκατάστασης της λαϊκής εντολής, η τεχνική της εξουσίας. Με άλλα λόγια, η μεταδημοκρατία.

Η Μεταδημοκρατία και η Αριστερά

Σε όσα κόμματα δεν εμπνέονται από το λενινιστικό πρότυπο του συγκεντρωτισμού και της στρατιωτικής πειθαρχίας (όπου τα τυπικά δικαιώματα των μελών και των συνελεύσεών τους είναι κάθε στιγμή υπό την αίρεση του επείγοντος), οι διαδικασίες της υποτιθέμενης συλλογικότητας ατονούν συνεχώς και υποκαθίστανται από άτυπα υβριδικά όργανα τύπου πρωϊνού καφέ ή απογευματινού τσαγιού της ηγετικής ομάδας. Αριστοκρατικής αντίληψης και όχι αντιπροσωπευτικής για τους συμμετέχοντες.

Και η καθημερινή «διαχείριση» υποκαθιστά τις μακρές σε χρόνο, συλλογικές δημοκρατικές διαδικασίες που μοιάζουν αργές και αναποτελεσματικές για το σύγχρονο αριστερό management – ειδικά όταν αυτό είναι ταυτόχρονα και κυβερνητικό ή έχει σαν μοναδικό σκοπό την διακυβέρνηση. 

Τείνουν λοιπόν δια της διολισθήσεως, τέτοιες “βαρετές” διαδικασίες να αραιώνουν και να δαιμονοποιούνται, ειδικά όταν το αριστερό κόμμα συμμετέχει στην διαχείριση της εξουσίας, λες και αυτό κάνει αίφνης περιττό τον περαιτέρω προβληματισμό του “τι να κάνουμε”, «πως να προχωρήσουμε» από την βάση.

Η εξουσία υποδέχεται πρόσφατα εκπαιδευτικά το αριστερό κόμμα στον δικό της μηχανισμό που καμιά διακυβέρνηση δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να αλλάξει, ίσως μόνο να λαδώσει λίγο τα γρανάζια του με λίγο ή περισσότερο προοδευτισμό... 

Γιατί ο ριζοσπαστικός αριστερός μεταρρυθμισμός χρειάζεται λαϊκή υποστήριξη για να μπορέσει να αφήσει το προοδευτικό του αποτύπωμα στους αρμούς της εξουσίας και δεν την έχει κατακτήσει ακόμη, παρά την υποσχετική κληρονομιά που επικαλείται, εκείνη της αριστερής ανανέωσης. 

Κι έτσι ζούμε δυστυχώς σε καιρούς σύγχυσης λέξεων, εννοιών και διακυβευμάτων..

Η Μεταδημοκρατία και το Αύριο

Το φλέγον ζήτημα για την κοινωνία του αύριο είναι πόσο δημοκρατική και συμμετοχική θα είναι, όταν το χάσμα δημοκρατικότητας ανάμεσα στα κινήματα και τα προοδευτικά αριστερά κόμματα διευρύνεται συνεχώς. Αιώνες μετά τις αστικές επαναστάσεις και την εγκαθίδρυση δημοκρατικών καθεστώτων ανακύπτουν για πρώτη φορά τόσο βαθιά και ουσιαστικά δημοκρατικά ερωτήματα:

• Μήπως τα προοδευτικά κόμματα δεν επιθυμούν πλέον στις σημερινές συνθήκες του γενικευμένου αυταρχισμού, την πολλή δημοκρατία εντός τους; - μήπως την βλέπουν και σαν εμπόδιο για να φέρουν τον εαυτό τους με οποιονδήποτε τρόπο στην εξουσία; Αν όχι, γιατί γίνονται τότε όλο και πιο «αριστοκρατικά» και χάνουν συνεχώς την λαϊκή τους υπόσταση;
• Μήπως οι κομματικές ελιτ εμποδίζονται από τον πλούτο των ιδεών και την διαφάνεια των μέσων που παράγουν τα κινήματα; Αν όχι, γιατί θεωρούν πολυτέλεια την πολλή συζήτηση «κάτω στα μέλη» σε θέματα πολιτικού προσανατολισμού; - και την καθημερινή εμπλοκή των μελών στις αποφάσεις τους;
• Μήπως τα κινήματα θάπρεπε να αφήσουν κατά μέρος τις δημοκρατικές πολυτέλειες και να χωρέσουν το φαντασιακό τους στον ρεαλισμό των συστημικών αριστερών γραφειοκρατών και να περιοριστούν στην ανάθεση;

Ότι και να σημαίνουν τα παραπάνω ερωτήματα και όποια απάντηση και να δίνεται, η δημοκρατία βρίσκεται ολοφάνερα σε φάση υποτίμησης, παρακμής, υποκατάστασης με μεταδημοκρατικές τεχνικές. 

Περιορίζεται σε συμβουλευτικό δημοψηφισματικό ρόλο μια στις τόσες. Όταν οι ελίτ χρειαστούν τη γνώμη της "βάσης" για να νομιμοποιήσουν προειλημμένες αποφάσεις τους.

Και σε επιλογή αρχηγού "από την βάση" κάθε κάποια χρόνια όπως ακριβώς δουλεύει και το αστικό κοινοβουλευτικό εκλογικό σύστημα. Ενδιάμεσα, κανένας έλεγχος, καμιά ανακλητότητα ακόμη και υπό ηχηρή διάψευση διακηρύξεων και προγραμματικών δεσμεύσεων.

Αυτήν την τάση την αναγνωρίζει κανείς παντού. Και στην σημερινή «ριζοσπαστική αριστερά».

Οι προτάσεις πχ του Αλέξη Τσίπρα για την καταστατική λειτουργία του ΣΥΡΙΖΑ κινούνται σε αυτήν την κατεύθυνση: πίσω από το καρότο της άμεσης εκλογής οργάνων και επικεφαλής "από την βάση" έρχεται το μαστίγιο της ανεξέλεγκτης διαχείρισης των πάντων στο μεσοδιάστημα από την κομματική ελίτ που απλά έχει μια δημοψηφισματική νομιμοποίηση. Ζωντανές οργανώσεις και ελεγχόμενα εκτελεστικά όργανα αντικαθίστανται από συναθροίσεις οπαδών και αστικές κάλπες. 

Τις αποφάσεις παντού στον προοδευτικό πολιτικό χώρο, ολοένα και περισσότερο τις παίρνουν οι εκλεγμένοι δημοκρατικοί ηγέτες. Και οι ομάδες γύρω τους. Και σύμβουλοι τεχνοκράτες καριέρας. Τα κόμματα γίνονται εκλογικοί μηχανισμοί και τα μέλη ελάχιστα απέχουν από εθελοντές ή απλούς οπαδούς. Το έκαναν πρώτοι οι σοσιαλδημοκράτες, τώρα ακολουθούν και οι αριστεροί. Πλήρης ενσωμάτωση σε ένα αστικό κοινοβουλευτικό σύστημα με πρόνοιες υπέρ του "αρχηγού".

Αντί τα αριστερά κόμματα, να εισάγουν στα κοινοβούλια πιο αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες και αμφίδρομη επικοινωνία με τους κοινωνικούς φορείς και τις λαϊκές πρωτοβουλίες για σειρά σοβαρότατων θεμάτων, εισάγουν στον εαυτό τους αστικές κοινοβουλευτικές διαδικασίες πχ το δικαίωμα των επικεφαλής να έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε όλα ως «αρχηγοί».
Το πως χειρίζονται οι επικεφαλής τη θέση τους αυτή είναι ενδεικτική:

Ο Κόρμπιν πχ συγκέντρωσε χιλιάδες εθελοντές ειδικά νέους που γράφτηκαν στο Εργατικό Κόμμα για να τον εκλέξουν αρχηγό και μετά λογικά πρωθυπουργό. Κι όταν αυτό το ευφυές σχέδιο τελείωσε με την εκλογική του ήττα, δεν έμεινε τίποτα πίσω του σε δημοκρατικές δομές και λειτουργία. 

Το Εργατικό Κόμμα είναι απλά η εικόνα του εκάστοτε αρχηγού του.

Ο Σάντερς αντίθετα στις ΗΠΑ, ως πιο αριστερός, τα έκανε και τα δύο: και συνέβαλε με την υποψηφιότητά του να δυναμώσει η αριστερά στην αμερικανική κοινωνία αλλά και να φύγει ο Τραμπ με την εκλογική νίκη των Δημοκρατικών. Και το κατάφερε γιατί δεν έκανε τα μέλη εθελοντές αλλά τους εθελοντές κινηματικούς, διεσπαρμένους σε χιλιάδες παράλληλες δράσεις και οργανώσεις συνιστώσες της καμπάνιας του που έμειναν και συνεχίζουν και σήμερα να αναπτύσσονται. Έχοντας επίγνωση ότι άλλο η απομάκρυνση του Τραμπ, και άλλο και διαρκώς ζητούμενο, η δημοκρατική διακυβέρνηση.

Υπάρχει φάρμακο για την ασθένεια της Μεταδημοκρατίας;

Η λεγόμενη βάσανος της δημοκρατίας είναι το μοναδικό όπλο που διαθέτουν οι άνθρωποι για να αποφασίζουν οι ίδιοι για την τύχη τους. Για να αγωνίζονται ενωμένοι. Για να ελέγχουν την πορεία των κινημάτων τους. Για να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στις πράξεις των εκλεγμένων.

Για να διορθώνουν λάθη και να επιβάλλουν θέσεις και λύσεις πλειοψηφικές.

Ζώντας μέσα στους καθημερινούς αγώνες τους και μέσα στις συλλογικότητές τους την ποιότητα της δημοκρατίας που θέλουν να εγκαθιδρύσουν για όλους. 

Για να νοιώθουν ολοκληρωμέν@ σαν άτομα και υπερήφαν@ ως ενεργοί πολίτες. 

Και να μπορούν αυτό το δώρο της δημοκρατίας, την αξιοπρέπεια και την αξιοκρατία του εκλέγειν και εκλέγεσθαι να την προσφέρουν στην μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων και στην επόμενη γενιά.

Επιλεγόμενα

Ποιοι θέλουν την μεταδημοκρατία;

Οι "παράγοντες" κάθε είδους, οι "επαγγελματίες της πολιτικής" που δεν είχαν ποτέ άλλη απασχόληση, οι "διαχειριστές της εξουσίας", οι μάνατζερ της βουλευτικής καριέρας και οι "κολλητοί" οι αναμένοντες ρουσφέτι και διορισμό δεν νοιάζονται για την δημοκρατία. 

Είναι χρήσιμη γι αυτούς μόνο ως προεκλογική λειτουργία. 

Μετά, είναι μια άχρηστη πολυτέλεια χωρίς χρηστικό αποτέλεσμα. 

Θα ήθελαν λοιπόν να την περιορίσουν σε μια συμβουλευτική δημοσκοπική δημοψηφισματική γνώμη που απλά θα έπαιρναν ή όχι υπόψιν ως η νέα αριστοκρατία της πολιτικής, πολύ συχνά και κληρονομικής. 

Όταν αυτή η βούληση αρχίζει να υλοποιείται σε ένα κόμμα, είναι το σημάδι ότι το κόμμα αυτό από προοδευτικό και δημοκρατικό γίνεται αρχηγικό και συστημικό.

Υπάρχει θεραπεία;

Αν και όταν υπάρξει διάγνωση, υπάρχει συνήθως και θεραπεία. 

Η διάγνωση είναι το σημαντικότερο. 

Στην κοινωνία του θεάματος, των διαφημιστικών τεχνικών και των επαγγελματιών της πολιτικής, η διάκριση της ασθένειας είναι δύσκολη. 

Ο «γιατρός» λοιπόν θα ρωτήσει:

Έχει εισβάλλει ή όχι στην κομματική αριστερά η αστική υποκρισία; 

Εννοούν αυτά που λένε οι επικεφαλής ή είναι μέρος της προεκλογικής τεχνικής; 

Έχουν ένα καθαρό πρόγραμμα ή ένα εκλογικό μπροστά και ένα κυβερνητικό από πίσω; 

Ελέγχονται οι φιλοδοξίες των πολιτικών από την συλλογικότητά τους; 

Αναδεικνύονται δημοκρατικά ή ως μέρος ενός star system; 

Λειτουργεί εντέλει αληθινά δημοκρατικά η αριστερά σήμερα ή απλά προσπαθεί να συντηρεί τα προσχήματα και την φήμη της, έχοντας πάρει τον αστικό κοινοβουλευτικό δρόμο;

Συμπέρασμα

Μεταδημοκρατία είναι η δια της διολισθήσεως παράκαμψη της δημοκρατίας ως βασικής και μοναδικής αρχής λειτουργίας της αριστεράς. Η διαφάνεια σε ένα ξεκάθαρο και δεσμευτικό για όλους, καταστατικό τοπίο του «ποιος και πως αποφασίζει» είναι το φάρμακο.